Overzicht wetten en regels voor online platforms
Online diensten en platforms spelen een grote rol in ons dagelijks leven. De online omgeving moet een veilige, open, voorspelbare en betrouwbare plek blijven. Net zoals offline moeten bedrijven online eerlijk handelen. Zij moeten rechten van mensen en bedrijven beschermen. Nieuwe Europese regels moeten hiervoor zorgen. Zo kan iedereen veilig de voordelen van online diensten en platforms benutten.
Europese verordeningen
De nieuwe regels zijn vastgelegd in verordeningen (‘acts’). Dat betekent dat ze direct gelden in Nederland. Mensen en bedrijven kunnen er direct een beroep op doen. De volgende verordeningen gelden voor online diensten en platforms:
Digital Services Act (DSA)
De DSA bevat regels voor aanbieders van online diensten die content doorgeven, opslaan of openbaar maken. We noemen deze diensten ook wel 'tussenhandeldiensten'. Denk aan online platforms, zoekmachines, marktplaatsen, internetproviders en hostingdiensten.
Aanbieders van deze diensten moeten hun grote rol zorgvuldig invullen. Zodat de online omgeving voor mensen en bedrijven een veilige, voorspelbare en betrouwbare plek is. Aanbieders moeten bijvoorbeeld netjes omgaan met informatie. Zij mogen accounts van gebruikers niet zonder reden verwijderen.
Wij gaan toezicht houden op aanbieders die zijn gevestigd in Nederland. Ook de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) gaat toezicht houden op een deel van de DSA.
Wij zijn bevoegd zodra de wet die dit regelt in werking treedt. Naar verwachting is dat in de loop van 2024. Tot die tijd kunnen wij onder andere geen boetes uitdelen. Ook kunnen wij geen status verlenen aan betrouwbare flaggers of buitengerechtelijke geschillenbeslechtingsorganen certificeren. En onderzoekers van systeemrisico’s bij de zeer grote platforms en zoekmachines kunnen wij nog niet erkennen.
In de tussentijd zijn wij aangewezen als 'digitaledienstencoördinator'. Dat betekent dat wij wel enkele handelingen kunnen uitvoeren, zoals het ontvangen en doorsturen van meldingen. Bijvoorbeeld naar de Europese Commissie of andere toezichthouders binnen de Europese Unie. Meldingen helpen ons om te zien welke aanbieders zich niet aan de regels houden.
Ook zullen we samen met de andere Europese digitaledienstencoordinatoren en de Europese Commissie deelnemen aan de Europese raad voor digitale diensten.
De Europese Commissie houdt toezicht op de zeer grote platforms en zeer grote zoekmachines. De Europese Commissie wijst deze grote platforms en zoekmachines aan.
Platform to Business Act (P2B)
Om klanten te bereiken zijn ondernemers steeds afhankelijker van online zoekmachines en online platforms, zoals marktplaatsen en boekingssites. De P2B-verordening zorgt voor een eerlijke behandeling van zakelijke gebruikers op platforms en zoekmachines.
Ondernemers die hun diensten of producten via een platform of zoekmachine verkopen, hebben rechten. Zo moeten de algemene voorwaarden van platforms en zoekmachines duidelijk en eenvoudig beschikbaar zijn. Ook moeten online platforms en zoekmachines duidelijk aangeven hoe ze het aanbod rangschikken. En het platform moet in de algemene voorwaarden hebben aangegeven wanneer hij ondernemers verwijdert.
De P2B-verordening geldt al sinds 2020. De ACM is bevoegd zodra de wet die dit regelt in werking treedt. Naar verwachting is dat in de loop van 2024.
Als ondernemers op dit moment naleving van de verordening willen afdwingen, moeten zij naar de civiele rechter gaan. Ook kunnen ondernemers hun klachten aankaarten bij het platform zelf of bij een externe bemiddelaar die het platform heeft aangewezen.
Digital Markets Act (DMA)
De DMA bevat regels speciaal voor zeer grote platforms zoals zoekmachines, webbrowsers, besturingssystemen en social media. Zij worden 'poortwachters' genoemd. De Europese Commissie heeft aangewezen welke online bedrijven dit zijn.
Poortwachters hebben zo’n grote rol op de online markt, dat ze zich aan de extra regels uit de DMA moeten houden. Zo zorgt de DMA voor eerlijke voorwaarden voor consumenten en zakelijke gebruikers. En voor ruimte voor alternatieve platforms.
De DMA bevat regels om mensen en bedrijven minder afhankelijk te laten zijn van poortwachters. Iedereen moet vrij kunnen kiezen tussen diensten van een platform en die van kleinere concurrenten. Poortwachters mogen gebruikers niet verplichten om een bepaalde betaaldienst te gebruiken.
De meeste regels van de DMA gelden vanaf maart 2024. De ACM is de nationale toezichthouder op de DMA. Wij kunnen in Nederland mogelijke overtredingen verzamelen en samen met de Europese Commissie onderzoek doen.
Data Governance Act (DGA)
Het delen van data is essentieel voor onderzoek en innovatie. De DGA regelt verschillende vormen van datadeling om het vertrouwen te vergroten. Bijvoorbeeld regels voor de beschikbaarheid en het hergebruik van overheidsgegevens. Of regels voor het delen van gegevens door burgers of organisaties via een ‘databemiddelingsdienst’. Zo’n dienst moet zich op termijn bij de ACM registreren en kan een EU-label voor erkenning aanvragen.
De DGA stimuleert het vrijwillig delen van gegevens, bijvoorbeeld met het oog op het algemeen belang. Partijen die dat zonder winstoogmerk doen zijn ‘data-altruïstische organisaties’. Zij kunnen zich op termijn bij de ACM laten registreren.
De DGA geldt vanaf 24 september 2023. De ACM is nu nog niet bevoegd. Naar verwachting is dat in de loop van 2024. Het is voor databemiddelingsdiensten en data-altruïstische organisaties wel mogelijk om zich alvast bij de ACM te pre-notificeren.
Data Act (DA)
De DA bevat verschillende regels en verplichtingen voor datahouders en dataverwerkingsdiensten. Het doel van de DA is om burgers en bedrijven te laten profiteren van één Europese markt voor data. Er zijn bijvoorbeeld regels over wie er toegang heeft tot data uit slimme apparaten. En wie deze mag delen.
Verder bevat de DA regels die voorkomen dat de uitwisseling van data wordt belemmerd. Aanbieders van clouddiensten moeten het bijvoorbeeld makkelijk maken om over te kunnen stappen naar een andere clouddienst. Of om tegelijkertijd gebruik te maken van verschillende clouddiensten.
De DA geldt naar verwachting vanaf de tweede helft van 2025. Het is nog niet zeker of de ACM taken krijgt.
Artificial Intelligence Act (AIA)
De AIA bevat regels voor ontwikkeling van AI-systemen. Ook staan er regels in voor handel in AI-systemen en gebruik van AI-systemen.
De AIA is nog niet klaar. Deze verordening gaat waarschijnlijk onder het toezicht vallen van Autoriteit Persoonsgegevens (AP).