Bent u werkgever in de zorg? En wilt u samenwerken met andere werkgevers, bijvoorbeeld om zorgpersoneel beter in te zetten of te behouden voor de zorg? Samenwerken op de arbeidsmarkt mag volgens de mededingingsregels, maar die samenwerking mag niet nadelig uitpakken voor zorgmedewerkers. Het maakt daarbij niet uit of dat medewerkers in loondienst zijn of zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers).
Werkgevers mogen geen gezamenlijke afspraken maken over arbeidsvoorwaarden of het niet inhuren van zzp’ers. Voor verschillende andere onderwerpen hebben zij veel ruimte voor samenwerking. Bijvoorbeeld op het gebied van opleiding en scholing. Ook hebben zij ruimte om samen in te kopen bij bemiddelingsbureaus.
Vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers mogen in cao-verband altijd afspraken maken. Deze vallen buiten de mededingingsregels.
Lees welke afspraken u als werkgever gezamenlijk met andere werkgevers wel en niet mag maken.
Waarover mogen werkgevers in de zorg samen afspraken maken?
Onderzoek naar de lokale arbeidsmarkt
Werkgevers mogen gezamenlijk onderzoek doen naar de ontwikkelingen op de lokale arbeidsmarkt. Bijvoorbeeld om een beter beeld te krijgen van het (potentiële) arbeidsaanbod, en hoe dit aansluit bij hoeveel personeel er nodig is om te voldoen aan de zorgvraag van de lokale bevolking. Zij mogen de informatie uit het onderzoek gebruiken voor hun eigen beleid of voor gezamenlijke opleidingsplannen.
Opleiding en scholing
Werkgevers mogen samenwerken voor opleiding en (na)scholing. Door hun ervaring en kennis te bundelen kunnen zij betere of aantrekkelijkere opleidingen aanbieden. Zorgpersoneel kan dan na de opleiding op meer plekken en bij meer werkgevers terecht.
Let op
Werkgevers mogen niet afspreken wie welke werknemer na een opleiding in dienst neemt.
Werken in de zorg in de regio stimuleren
Werkgevers mogen samen het werken in de zorg in de regio bekender en aantrekkelijker maken. Zij mogen bijvoorbeeld gezamenlijke banenmarkten en publiekscampagnes houden. Werknemers krijgen zo beter inzicht in de beschikbaarheid van banen in de zorg in hun regio.
Regionaal werkgeverschap
Werkgevers mogen een gezamenlijke flexpool of een flexibele schil van werknemers opzetten. De werknemers zijn dan in dienst bij 1 van de werkgevers en kunnen ervoor kiezen om ook te werken voor de andere werkgever(s). Belangrijke voorwaarden hierbij zijn:
- Werknemers bepalen zelf of zij ook bij een andere werkgever aan de slag willen.
- Waar cao-afspraken ruimte laten, beslissen werkgevers individueel over de arbeidsvoorwaarden. Zij mogen hierover geen gezamenlijke afspraken maken.
- Werkgevers mogen niet samen beslissen dat zij minder of geen zzp’ers inhuren.
Werkgevers mogen gezamenlijk instrumenten inzetten om werknemers makkelijker inzicht te geven in openstaande diensten bij de werkgevers in een regio, bijvoorbeeld een digitaal platform.
Kwalificaties personeel vaststellen
Werkgevers mogen samen bepalen aan welke kwalificaties en ervaring personeel moet voldoen. Het moet dan wel gaan om voorwaarden die objectief en transparant zijn. Uniforme kwalificatie- en ervaringseisen maken het voor werknemers makkelijker om over te stappen naar een andere werkgever.
Let op
De voorwaarde “geen zzp’er” is geen objectieve voorwaarde.
Arbeidsvoorwaarden voor personeel buiten cao-verband
Buiten de cao-onderhandelingen en cao-afspraken mogen werkgevers onderling geen afspraken maken over arbeidsvoorwaarden van werknemers in loondienst. Bijvoorbeeld over de hoogte van de salarissen of vergoedingen die zij willen betalen, het aantal uren of het beschikbare budget voor opleidingen. Zulke afspraken zijn namelijk meestal nadelig voor zorgmedewerkers.
Let op
Gaat het om de arbeidsvoorwaarden in een cao? Daarover mogen vertegenwoordigers van werkgevers en vertegenwoordigers van werknemers wel afspraken met elkaar maken.
Geen of minder zzp’ers inhuren
Werkgevers mogen niet samen afspreken om zzp’ers niet of in mindere mate in te huren. Werkgevers mogen ook niet afspreken om pas in laatste instantie een beroep te doen op zzp’ers en eerst alle andere mogelijkheden uit te nutten. Zij beperken zo namelijk de mogelijkheden voor zzp’ers om bij een of meerdere werkgevers te werken en benadelen hiermee zzp’ers. Werkgevers mogen deze beslissingen wel individueel voor hun eigen instelling nemen.
Let op
Onderling afspreken om niet of in mindere mate zzp’ers in te huren mag ook niet als maatregel in het kader van een betere naleving van de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (DBA). Het is de individuele verantwoordelijkheid van werkgevers en zzp’ers om aan deze wet te voldoen.
Voorwaarden voor inhuur van zzp’ers afstemmen
Werkgevers mogen geen gezamenlijke afspraken maken over inkoopvoorwaarden, zoals maximale zzp-tarieven.
Werkgevers mogen ook geen gezamenlijke afspraken maken over de inroostering van zzp’ers. Zij mogen bijvoorbeeld niet samen afspreken om zzp’ers hetzelfde aantal avond-, nacht- en weekenddiensten te laten draaien als personeel in loondienst.
Een werkgever mag individueel wel eigen beleid hebben voor arbeidsvoorwaarden en inroostering van zzp’ers.
Samen een contract afsluiten met bemiddelingsbureaus
Wat is de situatie?
Werkgevers in de zorg in een regio vinden de marges van bemiddelingsbureaus voor de inhuur van zzp’ers te hoog. Zij denken dat ze betere afspraken kunnen maken als zij samen een contract afsluiten met bemiddelingsbureaus. Zij richten hiervoor een inkoopverband op, dat bemiddelt tussen henzelf en een aantal bemiddelingsbureaus. Bij dit inkoopverband zijn 3 van de 5 zorgaanbieders uit de regio betrokken.
Het inkoopverband onderhandelt met de bemiddelingsbureaus over de tarieven waarvoor de bemiddelingsbureaus zzp’ers leveren aan de 3 zorgaanbieders die bij het inkoopverband zijn aangesloten:
- Deze afspraak staat in een algemeen raamcontract tussen de bemiddelingsbureaus en de zorgaanbieders.
- Het algemene raamcontract bevat ook afspraken over hoe de bemiddelingsbureaus de kosten factureren, aansprakelijkheid en verzekering.
- De zorgaanbieders kunnen als zij dat willen ieder voor zich nog onderhandelen over aanvullende eisen voor de bemiddelingsbureaus of voor de zzp’ers die zij willen inhuren.
- De zorgaanbieders hoeven geen gebruik te maken van de bemiddelingsbureaus waarmee het inkoopverband een contract heeft. Zij mogen ook personeel inhuren via andere bemiddelingsbureaus.
- Zorgaanbieders en bemiddelingsbureaus hoeven zich niet aan de raamovereenkomst te houden. Zij mogen bijvoorbeeld ook andere tarieven afspreken.
Mag dit binnen de mededingingsregels?
Zorgaanbieders mogen in dit geval als werkgevers samen onderhandelen met bemiddelingsbureaus voor zorg-zzp’ers. Het inkoopverband handelt niet namens alle zorgaanbieders in de regio en de raamovereenkomst is niet verplicht voor de deelnemers. De zorgaanbieders die zijn aangesloten bij het inkoopverband mogen ook andere bemiddelingsbureaus inzetten. En de bemiddelingsbureaus die een contract hebben met het inkoopverband zetten ook personeel in bij andere zorgaanbieders. De deelnemers aan het contract mogen daarnaast eigen afspraken met elkaar maken, die anders zijn dan de afspraken in de raamovereenkomst.
Regionale pool voor zzp’ers opzetten
Wat is de situatie?
Zorgaanbieders in een regio zijn van mening dat ze de inzet van zzp’ers nodig hebben om hun dienstroosters rond te krijgen. Zij voelen zich erg afhankelijk van enkele bemiddelingsbureaus van zorg-zzp’ers. En zij vinden dat die bureaus hoge prijzen vragen en wisselende kwaliteit leveren. De zorgaanbieders slaan de handen ineen en richten een coöperatie op die bemiddelt tussen henzelf en zzp’ers:
- De coöperatie screent zzp’ers en zorgt dat deze voldoen aan de vereiste kwalificaties.
- De zzp’ers en de zorgaanbieders geven vooraf en ieder voor zich aan de coöperatie door tegen welk tarief zij willen werken respectievelijk inhuren.
- De coöperatie brengt mogelijke matches tussen de zzp’ers en de aangesloten opdrachtgevers in kaart, op basis van onder meer gewenst tarief en benodigde kwalificaties.
- De coöperatie brengt de mogelijke opdrachtgevers in contact met de juiste zzp’er.
Mag dit binnen de mededingingsregels?
Dit mag zolang de coöperatie zich beperkt tot vraag en aanbod samenbrengen. De coöperatie mag niet namens de werkgevers onderhandelen met individuele zzp’ers of als opdrachtgever optreden. De coöperatie mag ook niet als platform dienen voor onderlinge uitwisseling van concurrentiegevoelige informatie tussen werkgevers.
Toegezegde verkenning koppeling zzp-tarieven aan tarieven in loondienstverband in IZA
In het Integraal Zorgakkoord (IZA) staat de volgende tekst: “In overleg met ACM en SZW zal ook de mogelijkheid worden onderzocht van koppeling van zzp-tarieven aan cao-lonen indien de onderhandelingsmacht in belangrijke mate bij zzp’ers ligt (net zoals zzp’ers bij beperkte onderhandelingsmacht gezamenlijk een koppeling met cao-lonen mogen afdwingen). Tot slot zullen mogelijke perverse gedragseffecten in ogenschouw worden genomen - zoals een vlucht naar ongecontracteerde zorg – en maatregelen om dit tegen te gaan. De brede verkenning wordt uiterlijk 1-1-2024 opgeleverd.”
De ACM loopt niet vooruit op de mogelijke uitkomsten van deze verkenning.
Vragen of signalen voor de ACM?
Ziet u in de zorg een vorm van overleg of samenwerking die misschien nadelig is voor zorgmedewerkers? Maken bijvoorbeeld werkgevers afspraken over arbeidsvoorwaarden buiten de cao of over het niet-inhuren van zzp’ers? Meld dit dan bij de ACM.
Heeft u vragen over ons toezicht in de zorgsector? Mail dan ons zorgteam direct via vragen [punt] zorg [at] acm [punt] nl (vragen[dot]zorg[at]acm[dot]nl).